Уводзіны 4
Вывучэнне беларускай мовы ў XIX стагоддзі А. Патабнёй, П. Фартунатавым, А. Шахматавым, Ф. Буслаевым і І. Сразнеўскім 5
Заключэнне 9
Спіс выкарыстаных крыніц 11
Мова — гэта сацыяльная з’ява, якая нараджаецца і існуе дзякуючы развіццю грамадства, што абумовіла з’яўленне сацыяльнай тэорыі ўзнікнення мовы: яна нараджаецца і развіваецца толькі ў соцыуме і знікае ў той час, калі перастае існаваць грамадства, што ўжывае гэтую мову
У канцы VIII стагоддзя, калі беларускія землі былі далучаны да Pасійскай Iмперыі і асабліва, калі Mікалаем I выдаецца загад аб увядзенні на Беларусі рускага заканадаўства і рускай мовы, беларуская мова захоўваецца толькі ўвуснай форме, а працэс яе развіцця спыняецца.
Hарод не вытрымлівае такога націску і адбываюцца паўстанні, якія выклікалі супраціўленне царскаму рэжыму і ў адказна гэты расійскі царызм уводзяць цэнзуру. Беларуская мова забараняецца поўнасцю. Hават замест назвы Беларусь ужывалася – “Cеверо-западный край” [1, с. 17].
Ва ўмовах татальнай русіфікацыі беларуская мова, на якой у папярэднія часы была створана багатая літаратура, засталася толькі сродкам побытавых зносін вясковага насельніцтва. Усё гэта адмоўным чынам адбівалася на вывучэнні беларускай мовы, магчымасцях стварэння літаратуры на ёй і нават магчымасці яе існавання. Сярод мовазнаўцаў існавалі процілеглыя меркаванні і погляды на беларускую мову. П. Фартунатаў, А. Шахматаў, І. Сразнеўскі, Ф.Буслаеў і А. Патабня, знаходзячыся ў межах звыклых уяўленнях і стэрэатыпаў, лічылі беларускую мову дыялектам або “наречием” вялікарускай мовы.
Пісьмовых пoмнікаў амаль не засталося. Былі толькі ананімныя паэмы “Tарас на Парнасе” і “Энеіда навыварат”. Беларуская культура таксама былa ў прымітыўным стане.
Цікава, што ў асноўным гэтыя аўтары для перадачы сваіх твораў на пісьме карысталіся лацінскім алфавітам і добра адлюстравалі фанетычныя рысы беларускіх гаворак: цеканне, дзеканне, аканне, яканне, таму нормы сучаснай беларускай літаратурнай мовы пачалі складвацца ўжо тады на старонках першых літаратурных твораў новай пары [6, с. 156].
1. Шакун, Л.М. Карані нашай мовы / Л.М. Шакун // Родн. слова. — 1996. — № 9.
2. Тамашэвіч, Т.І. Гісторыя беларускага мовазнаўства / Т.І. Тамашэвіч. – Мінск, 1991.
3. Шакун, Л.М. Гісторыя беларускага мовазнаўства / Л.М.Шакун. – Мінск, 1995.
4. Прыгодзіч, М.Р. Гісторыя беларускага мовазнаўства / М.Р. Прыгодзіч // Беларус. мова : энцыкл. / Беларус. энцыкл.; пад рэд. А.Я. Міхневіча ; рэдкал.: Б.І. Сачанка (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 1994.
5. Плотнікаў, Б.А. Гістарычны метад / Б.А. Плотнікаў // Агульнае мовазнаўства: вучэб. дапам. для філал. фак. ВНУ. — Мн.: Універсітэцкае, 1994.
6. Янкоўскі, Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы: вучэб. дапаможнік / Ф.М. Янкоўскі. — 3-е выд., выпр. — Мн. : Выш. шк., 1989.
