УВОДЗІНЫ 5
ГЛАВА 1 ТЭАРЭТЫЧНЫЯ АСНОВЫ ФАРМІРАВАННЯ АРФАГРАФІЧНЫХ НАВЫКАЎ ВУЧНЯЎ НА ЎРОКАХ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ Ў VI КЛАСЕ 7
1.1 Мэты і задачы навучання арфаграфіі ў сярэдняй школе 7
1.2 Арфаграфія –– скразная тэма школьнага курса беларускай мовы. Прынцыпы навучання арфаграфіі 10
ГЛАВА 2 МЕТАДЫЧНАЯ АРГАНІЗАЦЫЯ РАБОТЫ ПА ФАРМІРАВАННЮ АРФАГРАФІЧНЫХ НАВЫКАЎ ВУЧНЯЎ НА ЎРОКАХ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ Ў VI КЛАСЕ 17
2.1 Змест, метады і прыёмы арфаграфічнай работы на ўроках беларускай мовы ў VI класе 17
2.2 Віды арфаграфічных практыкаванняў, іх роля ў выпрацоўцы правільнага пісьма 21
ЗАКЛЮЧЭННЕ 27
СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ 29
ДАДАТАК А 31
ДАДАТАК Б 32
ДАДАТАК В 33
ДАДАТАК Г 35
ДАДАТАК Д 36
ДАДАТАК Е 37
ДАДАТАК Ж 38
Арфаграфія –– гэта, раздзел мовазнаўства, які складаецца з гістарычна складзенай агульнапрынятай сукупнасці правіл напісання, ён вывучае і распрацоўвае сістэму правіл, што вызначаюць аднастайную перадачу вуснай мовы на пісьме.
Задача арфаграфіі –– гэта выпрацоўка і ўсталяванне сістэмы правіл напісання як цэлага слова, так і яго марфем для таго, каб адлюстраваць гукавы склад вуснай мовы і адначасова захаваць нязменнасць некаторых марфем слова і выразнасць яго граматычных форм.
Прынцып арфаграфіі — гэта заканамернасць, асноўная ідэя на якой грунтуюцца і паводле якой аб’ядноўваюцца ў групы канкрэтныя арфаграфічныя правілы. У аснове сучаснай беларускай арфаграфіі ляжаць чатыры прынцыпы: фанетычны, марфалагічны, традыцыйны, дыферэнцыйны.
Фанетычны прынцып арфаграфіі –– гэта такі прынцып, згодна з якім напісанне літар (арфаграм) супадае з іх літаратурным вымаўленнем.
Марфалагічны (або фанематычны, марфематычны) прынцып заключаецца ў аднолькавай перадачы марфем слова незалежна ад іх вымаўлення.
Традыцыйны прынцып арфаграфіі – гэта такія прынцып, пры якім захоўваецца напісанне, замацаванае традыцыяй, і гэтае напісанне не адпавядае сучаснаму гукавому і марфемнаму складу слова.
Дыферэнцыйны прынцып выкарыстоўваецца для адрознення слоў або іх форм, якія супадаюць у вымаўленні.
Як самастойны асобны раздзел курса беларускай мовы ў школе арфаграфія не выдзяляецца, а вывучаецца ва ўзаемасувязі з іншымі, напрыклад: «Фанетыка і арфаэпія. Графіка і арфаграфія», «Словаўтварэнне і арфаграфія», «Марфалогія і арфаграфія».
Наша даследаванне было накірвана на метадычную арганізацыю работы па фарміраванню арфаграфічных навыкаў вучняў на ўроках беларускай мовы ў VI класе.
Сістэматызацыя ведаў па арфаграфіі прадугледжвае выкарыстанне на ўроках беларускай мовы разнастайных метадаў і прыёмаў: арфаграфічны разбор слоў, пабудова апорных схем і складанне табліц, праца з арфаграфічнымі слоўнікамі і даведнікамі, арфаграфічны аналіз структурна-семантычных схем слоў, выкананне тэставых заданняў, арфаграфічныя хвілінкі і інш.
Назіранні пацвердзілі, што ў выніку выкарыстання на ўроках беларускай мовы розных відаў арфаграфічных пратыкаванняў, павысіўся ўзровень пісьменнасці школьнікаў. Віды практыкаванняў для выпрацоўкі арфаграфічных навыкаў багаты, але настаўнік пры іх выбары павінен уяўляць месца кожнага практыкавання ў сістэме, вызначаць ролю, якую адыгрывае тое ці іншае практыкаванне, а значыць ведаць, калі якое прымяняць, каб ад ведаў правіла вучань ішоў да выпрацоўкі навыкаў і ўменняў яго прымяняць у новых умовах і далей выпрацоўваў аўтаматычнае правільнае пісьмо.
1. Анрэенка У. К., Яўневіч М. С. Беларуская мова: падручнік для 5 – 6 класаў школ з беларускай мовай навучання. –– Мінск, 1990. –– 130 с.
2. Беларуская мова: Цяжкія пытанні фанетыкі, арфаграфіі, граматыкі / А. І. Падлужны [ і інш.]; пад рэд. А. І. Падлужнага. Мінск, 1987. –– 105 с.
3. Беларуская мова : вучэб. дапам. для 6-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. і рус. мовамі навучання / Г. М. Валочка [і інш.] — Мінск, 2020. — 239 с.
4. Варановіч, З. Б. Методыка выкладння беларускай мовы: вучэб. дапам. / З. Б. Варановіч. –– 2–е выд., выпр. і дап. –– Мінск, 1995. –– 248 с.
5. Выкладанне беларускай мовы ў школе –– М. Г. Яленскі [і інш.]; пад рэд. М. Г. Яленскага. Мінск, 1994. –– 79 с.
6. Вучэбная праграма па вучэбным прадмеце «Беларуская мова» для VІ класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай і рускай мовамі навучання і выхавання. Пастанова Міністерства образованія Республікі Беларусь, 27.07.2017. –– № 91. –– 53 с.
7. Камароўскі Я. М. Сучасная беларуская арфаграфія/ Я. М. Камароўскі. Мінск, 1985. –– 98 c.
8. Ляшчынская, В. А. Алгарытмы як сродак развіцця мыслення пры вывучэнні арфаграфіі / В. А. Ляшчынская // Бел. Мова і літ. у шк. –– 1991. –– № 7–8. –– С. 33–36.
9. Ляшчынская, В. А. Практыкаванні для засваення арфаграфічнага правіла: сістэма дыктантаў / В. А. Ляшчынская // Современное образование: преемственность и непрерывность образовательной системы «школа –– вуз»: материалы междунар. науч. –– метод. конф., 4 –– 5 лек. 2003г.: в 2 ч. –– Гомель, 2004. –– Ч. 1. –– С. 88––90.
10. Методыка выкладання беларускай мовы: вучэбны дапаможнік для студэнтаў філал. Спеыяльнасцей устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйш. Адукацыі / М.Г. Яленскі [і інш.] : пад рэд. М. Г. Яленскага. — Мінск: Адукацыя і выхаванне, 2007. — 448 с.
11. Ляшчынская, В. А. Методыка выкладання беларускай мовы : вучэбн. дапаможнік / В. А. Ляшчынская, З. У. Шведава. –– Мінск: РІВШ, 2007. –– 252с.
12. Методыка выкладання беларускай мовы: Вучэб, дапам. 2–е выд., выпр. і дап. –– Мінск: Універсітэцкае, 1995. –– 248 с.
13. Методыка выкладання беларускай мовы: Анатаваны бібліяграф. дапам.: 1918 –– 1968 гг. / уклад. І. Ц. Зяневіч. –– Мінск, 1971. –– 148 с.
14. Сучасная беларуская мова: вучэб. дапам. / Л. М. Грыгор’ева [і інш.]; пад агул. pэд. Л. М. Грыгор’евай. –– Мінск : Выш. шк., 2006. –– 559 с.
