УВОДЗІНЫ 4
ГЛАВА 1 МЕСЦА І ЗНАЧЭННЕ СІНТАКСІСУ Ў ШКОЛЕ 6
1.1. Асаблівасці вувучэння сінтаксісу ў школе 6
1.2. Віды сінтаксічных практыкaванняў 13
ГЛАВА 2 ВЫВУЧЭННЕ СКЛАДАНАЗЛУЧАНЫХ СКАЗАЎ У ШКОЛЬНЫМ КУРСЕ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ 17
2.1. Азнаямленне са складаназлучаным сказам і яго кампанентамі 17
2.2. Азнаямленне з разнавіднасцямі складаназлучаных сказаў 23
ЗАКЛЮЧЭННЕ 33
СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ 35
ДАДАТКІ 37
Раздзел «Сінтаксіс» у школьным курсе навучання займае адно з асноўных месцаў і дае магчымасць фарміраваць маўленчую культуру вучняў. Вывучэнне сінтаксісу дазваляе школьнікам усвядоміць нормы беларускай літаратурнай мовы, узбагаціць моўную памяць дзяцей вялікай колькасцю сінтаксічных мадэляў, удасканаліць камунікатыўныя ўменні і навыкі. Кожны з этапаў вывучэння сінтаксісу вызначаецца шэрагам паняццяў, уменняў і навыкаў, якія павінны набыць вучні пры вывучэнні канкрэтнай тэмы сінтаксісу як сістэмы граматычнага ладу мовы. Прычым робіцца акцэнт не столькі на засваенне моўнай з’явы, колькі на асэнсаванне неабходнасці яе ўжывання ў тэксце. Пры вывучэнні пытанняў сінтаксісу даследчыкі раяць карыстацца прынцыпамі, якія дапамагаюць вучням вывучаць сінтаксіс, ствараць цэласную карціну, дапамагаць усталяваць сувязі з іншымі ведамі ў галіне сінтаксісу і увогуле беларускай мовы.
Для засваення тэрэтыка-практычных ведаў, выпрацоўкі сінтаксічных моўна-маўленчых уменняў слухаць і ўспрымаць чужы тэкст, выкарыстоўваюцца аналітычныя, сінтэтычныя, аналітычна-сінтэтычныя, творчыя тыпы практыкаванняў. Аб’ядноўвае названыя тыпы практыкаванняў тэкставая аснова іх заснавання: пад аналіз і сінтэз падводзяцца вывучаемыя сінтаксічныя з’явы выяўленыя з тэксту ці падабраныя для яго стварэння.
В. У. Протчанка вылучае чатыры структурна-семантычныя групы складаназлучаных сказаў: а) сказы, прэдыкатыўныя часткі ў якіх аб’ядноўваюцца з дапамогай спалучальных злучнікаў; б) сказы, прэдыкатыўныя часткі ў якіх аб’ядноўваюцца з дапамогай супраціўных злучнікаў; в) сказы, прэдыкатыўныя часткі ў якіх аб’ядноўваюцца з дапамогай пералічальна-размеркавальных злучнікаў; г) сказы, прэдыкатыўныя часткі ў якіх аб’ядноўваюцца з дапамогай далучальных злучнікаў. Звязваючы прэдыкатыўныя часткі ў адно цэлае, гэтыя злучнікі ўдзельнічаюць ў фарміраванні пэўнага тыпу сінтаксічных адносін.
Выкарыстанне ўмоў эфектыўнага вывучэння складаназлучанага сказа вучняў у доследнай працы паказала яе прадукцыйнасць. Кантрольны этап паказаў, што вынікі навучання складаназлучанага сказа вышэй, чым на канстатуючым этапе. Таксама мы можам казаць аб больш высокім узроўні развіцця пазнавальных працэсаў, сфарміраванасці агульнавучэбных і арфаграфічных навыкаў і ўменняў. Гэта дазваляе зрабіць нам выснову аб тым, што гіпотэза даследавання пацверджана: арганізацыя вывучэння складаназлучанага сказа вучняў на ўроках беларускай мовы садзейнічае эфектыўнаму фарміраванню вызначаных праграмай ведаў, уменняў і навыкаў.
1. Буряк, Л. І. Сучасная беларуская мова: вучэб. дапаможнік для студэнтаў-завочнікаў ВНУ БССР / Пад рэд. Л. М. Шакуна. — 2-е выд., дапрац. — Мн.: Выш шк., 1985. — 322 с.
2. Бурак, Л.І. Сучасная беларуская мова: Сінтаксіс. Пунктуацыя / Л. І. Бурак. — Мінск, 1987. — 262 с.
3. Золотова, А. Г. О возможностях перестройки в преподавании русского языка / А. Г. Золотова / / Русский язык в школе. — 1988. — № 5. — С. 41.
4. Кавалевіч, А. Ф. Паняцце пра складаназлучаны сказ, яго будову, значэнне, ужыванне / / Беларуская мова і літаратура. — Серыя «У дапамогу педагогу». — 2009. — № 6. — С. 37.
5. Лаўрэль, Я. М. Вывучэнне сінтаксісу тэксту / Я.М. Лаўрэль // Выкладанне беларускай мовы і літаратуры: кніга для настаўніка; пад рэд. М.А. Лазарука. — Мн.: Народная асвета, 1983. — С. 78.
6. Лапіцкая, Т. М. Вывучэнне тэмы «Складаны сказ» у 9 класе // Беларуская мова і літаратура. — Серыя «У дапамогу педагогу». — 2009. — №1. — С. 19.
7. Ляшчынская, В. А. Методыка выкладання беларускай мовы: вучэб. дапаможнік/ В.А. Ляшчынская, З. У. Шведава: РІВІШ, 2007. — 252 с.
8. Литвинко, Ф. М. Методика изучения разделов курса русского языка: курс лекций для студентов филологического факультета / Ф.М. Литвинко. — Мн.: БГУ, 2001. — 175 с.
9. Малашанка, Н. П. Сучасная беларуская мова. Сінтаксіс: курс лекцый для студэнтаў спецыяльнасці І-21 05 02 "Руская філалогія" / Н.П. Малашанка — Гомель: УА «ГДУ імя Ф. Скарыны», 2007. — 87 с.
10. Методыка выкладання беларускай мовы ў пачатковых класах: вучэб. дапам. для фак. педагогікі і методыкі пачатковага навучання пед. ін-таў / Я. М. Івашуціч [і інш.]; пад рэд. А.П. Шанько. — Мінск : Вышэйш. Шк., 1986. — 255 с.
11. Протчанка, В. У. Новая праграма па беларускай мове і навучальны працэс / В. У. Протчанка / / Роднае слова. — 1994. — № 1. — С. 96.
12. Протчанка, В. У. Вувучэнне сінтаксісу ў школе: Словазлучэнне. Просты сказ. / В. У. Протчанка. — Мінск: Нар. асвета, 1984. — 202 с.
13. Протчанка, В. У. Вывучэнне сінтаксісу ў школе: Склад. Сказ. — М.: Нар. асвета, 1989. — 128 с.
14. Сінтаксіс сучаснай беларускай мовы. Вучэбна-метадычны комплекс для студэнтаў спецыяльнасці 1-02 03 07-01 «Англійская мова. Беларуская мова і літаратура» / Склад. і агул. рэд. С.М. Лясовіч. — Наваполацк: УА «ПДУ», 2008 — 254 с.
15. Складаназлучаныя сказы [Электронны рэсурс]. — Рэжым доступу: https://studfile.net/preview/5765487/page:17/ — Дата доступу: 29. 11. 2021.
16. Яленскі, М. Г. Асобасны падыход у методыцы навучання беларускай мове / М Г. Яленскі; навук. рэд. В. У. Протчанка. — Мінск: НІА, 1997. — 172 с.
17. Тыпы складаназлучаных сказаў [Электронны рэсурс]. — Рэжым доступу: https://docviewer.yandex.by/view/0/?page=6&*=qOuOdxWeza%3D%3D — Дата доступу: 01. 12. 2021.
18. Яленскі, М. Г, Валочка, Г. М. Методыка выкладання беларускай мовы; вучэб. дапам. для студэнтаў філал. спецыяльнасцей устаноў, якія забяспечваюць атрыманне выш. адукацыі / М. Г. Яленскі [і інш.]; пад рэд. М. Г. Яленскага. — Мінск; Адукацыя і выхаванне, 2007. — 323 с.
19. Яўневіч, М. С. Сінтаксіс сучаснай беларускай мовы: падруч. для студэнтаў філал.спецыяльнасцей устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі / М. С. Яўневіч, П. У. Сцяцко. — Мн.: Аверсэв, 2006. — 28 с.
