УВОДЗІНЫ 4
ГЛАВА 1 ТЭАРЭТЫЧНЫЯ АСНОВЫ ВЫКАРЫСТАННЯ ЭМАЦЫЯНАЛЬНА-АЦЭНАЧНАЙ ЛЕКСІКІ 6
1.1 Эмацыянальна-ацэначная лексіка як частка лексіка-семантычнай сістэмы 6
1.2 Класіфікацыя эмацыянальна-ацэначнай лексікі 12
ГЛАВА 2 КАМУНІКАТЫЎНАЯ РЭАЛІЗАЦЫЯ ЭМАЦЫЯНАЛЬНА-АЦЭНАЧНАЙ ЛЕКСІКІ Ў СУЧАСНАЙ БЕЛАРУСКАЙ ПАЭЗІІ 16
2.1 Група эмацыйна-ацэначных слоў, дзе ў самым значэнні слова заключаны элемент ацэнкі 16
2.2 Група эмацыйна-ацэначных слоў, дзе ацэнка заключана ў пераносным значэнні словы 20
2.3 Група эмацыйна-ацэначных слоў, у якой суб'ектыўную ацэнку выказваюць суфіксы 22
ЗАКЛЮЧЭННЕ 25
СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ 27
ДАДАТАК А 30
ДАДАТАК В 35
Такім чынам, прааналізаваўшы спецыфіку эмацыянальна-ацэначнай лексікі як асаблівага лексічнага пласта, мы можам зрабіць высновы аб тым, што ў лінгвістычнай тэорыі – эмоцыя і ацэнка непарыўна звязаныя і ў гэтай сувязі выконваюць функцыю перадачы эмацыйнага стану таго, хто гаворыць. На падставе разгледжанага тэарэтычнага матэрыялу, мы пераканаліся, што катэгорыя эмацыйнасці прадстаўлена на розных моўных узроўнях. Мы разгледзелі марфалагічныя, стылістычныя, сінтаксічныя і фанетычныя сродкі выражэння эмоцый. Найбольш ярка катэгорыя эмацыйнасці праяўляецца на лексічным узроўні, што пацвердзіць разгляд лексічных спосабаў выражэння эмоцый, разгляд паняцця «эмацыянальна-ацэначная лексіка».
Прадставіўшы і прааналізаваўшы класіфікацыю эмацыянальна-ацэначнай лексікі, мы вылучылі розныя погляды на сутнаць эмоцыі, эмацыянальнай і эматыўнай лексікі, прыходзім да высновы, што ні ў псіхалогіі, ні ў мовазнаўстве няма адзінага погляду на ўзгаданую з’яву. У сваёй працы мы прытрымліваліся класіфікацыі Леаніда Леанідавіча Касаткіна, які вылучыў тры групы эмацыянальна-ацэначнай лексікі: словы, дзе, у самым значэнні словы заключаны элемент ацэнкі, словы, у якіх экспрэсіўную ацэнку нясуць пераносныя значэнні і словы з суфіксамі суб'ектыўнай ацэнкі.
Прааналізавалі выкарыстанне эмацыянальна-ацэначнай лексікі на прыкладзе твораў Генаддзя Пашкова, Раісы Раманчук, Алеся Корнева і Алеся Камароўскага, у якіх лексічнае значэнне разнастайных эмацыянальна-ацэначных слоў ўказвае на дадатковую якасць прадмета, прымету з’явы, дзеяння ці асобасную характарыстыку. Яно ўздзейнічае на чытача эмацыйна, з суб’ектыўных пазіцый, узмацняючы змест вершаў. Такая лексіка актывізуе стылістычную, ацэначную і эмацыянальную функцыі, якія разам ствараюць змест, суадносны з паняццем экспрэсіўнасці ці экспрэсіўнай функцыі мовы.
Выкарыстоўваючы эмацыйна-ацэначную лексіку, паэты даюць яркія характарыстыкі прыроды, чалавека, мовы, радзімы. Пазітыўная ацэнка вобразаў вельмі часта змяняецца на негатыўную, звязаную з асуджэннем дзеянняў іх палітычнай лініі. Для гэтага выкарыстоўваюцца розныя моўныя сродкі для стварэння больш эмацыйнага ладу-граматычныя формы (назоўнікі, прыметнікі, дзеяслоўныя формы), лексічныя ( метафары, эпітэты).
Аўтары выкарыстоўваюць прыём метафарызацыі як сродак экспрэсіі і выраз яркай, можа быць нават нечаканай ацэнкі асобы. Шматзначнасць слоў, якая складзена ў метафары, дазваляе стварыць найбольш яркі, выразны вобраз. Сэнсавыя адценні, якія паэты дадаюць да асноўных значэнняў слоў і выразаў дазваляюць аўтарам выказаць сваё стаўленне да апісанага і даць яркую пазітыўную або негатыўную ацэнку. Выкарыстанне такіх экспрэсіўных сродкаў дазваляе пісьменнікам мацней, эмацыйней ўздзейнічаць на чытацкую аўдыторыю.
1. Шаховский, В. И. О лингвистике эмоций / В. И. Шаховский // Язык и эмоции : сб. научн. труд. – Волгоград : Перемена, 1995. – С. 3–15.
2. Бабенко, Л. Г. Лексические средства обозначения эмоций в русском языке / Л. Г. Бабенко. – Екатеринбург : Изд-во Уральского ун-та, 1989. – 130 с.
3. Балли, Ш. Французская стилистика / Ш. Балли. – М. : Иностранная литература, 1961. – 543 с.
4. Боровкова, А. В. Пищевая метафора как средство выражения оценки и ценностей (на материале образной лексики и фразеологии русского языка) / А. В. Боровкова // Вестник Томского государственного университета. – 2015. – № 396. – С. 5–13.
5. Атлас, И. А. Синтаксические средства выражения эмоциональной оценки / И. А. Атлас // Вестник Бурятского государственного университета. Серия «Язык. Литература. Культура». – 2012. – № 2(12). – С. 26–32.
6. Валгина, Н. С. Современный русский язык: Синтаксис : учеб. пособие / Н. С. Валгина. – 4-е изд., испр. – М. : Высшая Школа, 2003. – 416 с.
7. Маслечкина, С. В. Выражение эмоций в языке и речи / С. В. Маслечкина // Вестник Брянского государственного университета. – 2015. – № 3. – С. 231–236.
8. Авдонина, А. Ю. Вопросы взаимосвязи обучения устной и письменной речи в методической системе развития речетворческих умений школьников К. Б. Бархина в аспекте проблем современной лингводидактики / А. Ю. Авдонина // Филологические науки. Вопросы теории и практики. – 2013. – № 5(23). – Ч. 1. – С. 15–18.
9. Бархин, К. Б. Культура слова : метод. пособие для преподавателей 2 ступени / К. Б. Бархин. – М. : Работник просвещения, 1929. – 229 с.
10. Коврижкина, Д. Г. Связь интонации с выражением эмоций (на примере эмоции удивления) / Д. Г. Коврижкина // Вестник Ленинградского государственного университета им. А. С. Пушкина. – 2014. – С. 233–243.
11. Малюк, А. К. Способы образования и стилистическое функционирование эмоциональной лексики полесского фольклора: автореф. дисс. … канд. филол. наук: 10.02.02. / А. К. Малюк, БГУ им. В. И. Ленина. – Минск, 1980. – 16 с
12. Вежбицкая А. Язык. Культура. Познание. – М., 1997 –416 с.
13. Касаткин, Л. Л. Экспрессивно-оценочная лексика / Л. Л. Касаткин // Краткий справочник по современному русскому языку ; под ред. П. А. Леканта. – М. : Высшая школа, 1991.
14. Жеребило Т.В. Словарь лингвистических терминов. Изд. 5-е, испр. и доп. – Назрань: ООО «Пилигрим», 2010. – 486 с.
15. Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы / АН Беларусі, Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа ; пад рэд. А. Я. Баханькова. – Мінск : Навука і тэхніка, 1994. – 463 с.].
16. Вольф, Е. М. Функциональная семантика оценки / Е. М. Вольф. – 2-е изд., доп. – М. : Едиториал УРСС, 2002. - 260 с.
17. Галкина-Федорук, Е.М. Об экспрессивности и эмоциональности в языке / Е.М. Галкина-Федорук // Сб. ст. по языкознанию: проф. Моск. ун-та акад. В.В. Виноградову [в день его 60-летия] / Моск. гос. ун-т им. М.В. Ломоносова; под общ. ред. А.И. Ефимова. – М., 1958
18. Доўгаль, А. В. Функцыянальна-семантычная катэгорыя эматыўнасці: Дыс…. канд. філ. навук. – М., 2006. С. 13, 31
19. Шаховский, В.И. Категоризация эмоций в лексико-семантической системе языка / В.И. Шаховский. – Воронеж : Изд-во Воронеж. ун-та, 1987. – 192 с.]
20. Голуб, И. Б. Стилистика русского языка : учебное пособие / И. Б. Голуб. – М. : Айрис-пресс, 2010. – 448 с
21. Розенталь, Д. Э. Словарь-справочник лингвистических терминов : пособие для учителя / Д. Э. Розенталь, М. А. Теленкова. – М. : Просвещение,
1985.
22. Пашкоў, Г. П. Тваім святлом благаславёны: вершы і паэма / Генадзь Пашкоў . – Мінск: Маст. літ., 2006. – 239 с.
23. Раманчук, Р. М. Рамонкавы ранак: Вершы. – Смаленск, Наапрэсс, 2013 – 48 с.
24. Г.Пашкоў. – Мінск: Маст.літ., 2011. –191 с.
25. Камароўскі, А. А. Валошкі памяці/Алесь Камароўскі. – Мінск: Полымя, 2002.– 176 с.
26. Корнеў, А. К. Валошкавы край: кніга вершаў / Алесь Корнеў – Брэст: Альтернатива. 2013. – 309 с.
